Rekordowa frekwencja, innowacyjne formy i aż 17 laureatów - a wśród nich Maria Ziarkowska z Mykanowa

Rekordowa frekwencja, innowacyjne formy i aż 17 laureatów - a wśród nich Maria Ziarkowska z Mykanowa

Laureatów 4. edycji konkursu „Bez korzeni nie zakwitniesz. Moja Wielka i Mała Ojczyzna”, organizowanego przez Archiwa Państwowe oraz Ministerstwo Edukacji Narodowej ogłoszono 19 maja.

Pierwszy raz ocena odbywała się w dwóch kategoriach wiekowych: uczniowie klas 4-6 oraz 7-8. Do Archiwów Państwowych wpłynęła rekordowa liczba zgłoszeń – aż 684 prace z 370 szkół. Wyłoniono 17 laureatów, którzy najciekawiej pokazali historię swoich rodzinnych korzeni.                              

– Jesteśmy absolutnie zaskoczeni skalą zaangażowania młodzieży i nauczycieli w tę akcję. Wybór był naprawdę trudny. Nigdy dotąd nie otrzymaliśmy tak wielu zgłoszeń i nie odnotowaliśmy tak dużego zainteresowania konkursem. Tegoroczna edycja to prawie 3-krotny wzrost liczby nadesłanych prac. Zdumiewa nas także różnorodność form, dbałość o źródła, precyzja historyczna i odwaga w sięganiu po nowe technologie. To budujące, że w młodym pokoleniu korzenie zapuszcza zamiłowanie do tożsamości kulturowej – informuje dr Paweł Pietrzyk, Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych. 

Gala finałowa oraz wręczenie nagród odbędzie się 6 czerwca w Szczecinie. 

Pierwsza edycja konkursu odbyła się w 2022 r. z Inicjatywy Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych. Założeniem konkursu jest zainteresowanie młodzieży tematyką poszukiwań genealogicznych i archiwalnych oraz kulturą i historią lokalnej społeczności. Inicjatywa ma uwrażliwić na wartość wspólnego dziedzictwa i pamięci oraz szacunek dla przeszłości. Projekt wpływa także na wzrost świadomości o własnej przynależności społecznej i poprawę relacji rodzinnych. Organizatorami są Archiwa Państwowe oraz Ministerstwo Edukacji Narodowej. Decyzją Kuratoriów Oświaty wyniki konkursu będą brane pod uwagę podczas rekrutacji do szkół ponadpodstawowych na rok szkolny 2025/2026. 

Tegoroczna edycja wystartowała 18 września 2024 r., a prace konkursowe można było przesyłać do 24 marca. W tym roku zaskoczeniem jest rekordowa frekwencja. Wpłynęły 684 prace z 370 szkół podstawowych z 16 województw. To prawie 3-krotny wzrost w stosunku do poprzedniej edycji. W niektórych województwach wzrosty były 20-krotne. Po raz pierwszy w historii konkursu ocena odbywała się w dwóch kategoriach wiekowych: 4-6 i 7-8. Zaskoczeniem okazał się również dominujący wysiłek młodszych badaczy, którzy nadsyłali aż 463 prezentacje. 

– Cieszy nas rosnąca jakość merytoryczna prac. Uczniowie wykazują się doskonałą znajomością zasad pracy z dokumentem archiwalnym, a zakres wykorzystanych źródeł, świadczy o systematycznej edukacji historycznej. Widać, że nasza misja edukacyjna przynosi owoce. Zaskakujące jest, jak ciekawie i pożytecznie uczniowie wykorzystują sztuczną inteligencję: ożywione zdjęcia, filmy dokumentalne, podcasty rodzinne… Te prace to nie tylko zbiór dokumentów, ale prawdziwe widowiska historyczne – komentuje dr Paweł Pietrzyk, Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych.

Wszystkie projekty edukacyjne zostały stworzone w formie prezentacji, w której uczniowie zamieszczali drzewa genealogiczne przygotowane w dwóch różnych wersjach: wygenerowane w programach komputerowych i fotografie prac plastycznych oraz skany dokumentów, historie rodzinne i dokumentację zajęć przeprowadzonych z wykorzystaniem projektu. Dokumenty archiwalne pojawiają się w pracach coraz częściej. Zauważyć można również, że uczestnicy IV edycji świetnie poruszają się wśród materiałów archiwalnych. Wiedzą, jak z nich korzystać i gdzie ich szukać, co dało świetne rezultaty. Prace zawierają bogate źródła, na podstawie których prowadzono poszukiwania. Przedstawione materiały archiwalne pochodzą nie tylko z archiwów rodzinnych, ale także z wielu instytucji, które gromadzą i przechowują dokumenty. Jednym z elementów pracy konkursowej była informacja o innowacyjnym sposobie wykorzystania projektu edukacyjnego. Rzeczywiście lekcje zostały bardzo dobrze udokumentowane. Nauczyciele - merytoryczni opiekunowie projektu angażowali całe klasy, a lekcje były fotografowane i nagrywane. Szczególnie inspirującym przykładem była interdyscyplinarna lekcja łącząca biologię, historię i język polski, w której temat „korzeni” został omówiony zarówno w kontekście biologicznym, jak i genealogicznym.

– Zaskakują nas pomysły nauczycieli, lekcje genealogii prowadzone na kołach zainteresowań, projekty angażujące całą społeczność szkolną, a nawet dokumentacja warsztatów w formie mini-filmów. Takie podejście wzmacnia więzi międzypokoleniowe i uczy młodych ludzi odpowiedzialności za pamięć o przodkach. Jestem pod wrażeniem, jak uczniowie potrafią dziś dotrzeć do dokumentów sprzed stu, a nawet dwustu lat. To świadczy o ich zaangażowaniu i umiejętnościach badawczych. W pracach najmocniej wybrzmiewały osobiste opowieści, losy pradziadków, pasje prababci, dylematy rodzin w czasie wojny – podkreśla dr Paweł Pietrzyk. 

Konkursowi towarzyszyły bezpłatne warsztaty genealogiczne w siedzibach archiwów. W ich ramach uczniowie i nauczyciele odbyli łącznie ponad 500 godzin konsultacji z pracownikami Archiwów Państwowych. 

– Nasze spotkania przekonały młodzież, że archiwa to nie tylko skomplikowane regały z dokumentami, lecz żywe źródło rodzinnych opowieści. W całej Polsce szkoły tłumnie uczestniczyły w warsztatach genealogicznych, a liczba konsultacji z naszymi archiwistami wzrosła dwukrotnie. Uczniowie nie tylko uczyli się sięgać do rodzinnych pamiątek, ale też eksplorowali zasoby instytucji archiwalnych – podsumowuje dr Paweł Pietrzyk. 

Pełna lista laureatów 4. edycji konkursu „Bez korzeni nie zakwitniesz. Moja Wielka i Mała Ojczyzna”:

Kategoria: klasy IV–VI

* województwo kujawsko-pomorskie

Wiktor Wachowiak, opiekun merytoryczny: Kacper Andrzejczyk, Zespół Szkół i Placówek nr 1 w Bydgoszczy

Franciszek Zbroniec, opiekun merytoryczny: Renata Pietrusińska, Szkoła Podstawowa im. Komisji Edukacji Narodowej w Raciążku

* województwo lubelskie

Zofia Budzyńska, opiekun merytoryczny: Marta Goździowska-Łubkowska. Szkoła Podstawowa nr 1 im. ks. Stanisława Konarskiego w Lublinie

* województwo małopolskie

Zofia Stec, opiekun merytoryczny: Anna Podmokła, Szkoła Podstawowa im. Św. Jadwigi Królowej Polski w Kornatce

* województwo podkarpackie

Liliana Markut, opiekun merytoryczny: Jolanta Topólska, Społeczna Szkoła Podstawowa nr 1 im. Armii Krajowej w Stalowej Woli

* województwo podlaskie

Maria Katarzyna Jankowska, opiekun merytoryczny: Monika Gryglik, Szkoła Podstawowa nr 9 im. Ks. Mazowieckiego Janusza I w Łomży

* województwo wielkopolskie

Witold Kope, opiekun merytoryczny: Marzena Peruga-Malińska, Szkoła Podstawowa im. Mieczysława Jałowieckiego w Kamieniu

* województwo zachodniopomorskie

Anastazja Taczała, opiekun merytoryczny: Beata Korczak, Szkoła Podstawowa im. prof. Wiesława Grochowskiego w Zespole Szkół Publicznych w Kliniskach Wielkich

Kategoria: klasy VII–VIII

* województwo dolnośląskie

Robert Parczewski, opiekun merytoryczny: Przemysław Wróbel, Szkoła Podstawowa nr 9 we Wrocławiu

* województwo kujawsko-pomorskie

Wiktor Krotofil, opiekun merytoryczny: Izabela Chmielewska, Szkoła Podstawowa im. Romualda Traugutta nr 5 w Toruniu

* województwo małopolskie

Dorota Kowalczyk, opiekun merytoryczny: Katarzyna Balcerzak, Szkoła Podstawowa nr 1 im. Św. Jadwigi Królowej w Podwilku

* województwo mazowieckie

Leon Karłowski, opiekun merytoryczny: Benedykt Rutkowski, Szkoła Podstawowa nr 221 z Oddziałami Integracyjnymi im. Barbary Bronisławy Czarnowskiej w Warszawie

* województwo mazowieckie

Katarzyna Manikowska, opiekun merytoryczny: Robert Szulc, Szkoła Podstawowa nr 168 im. Czesława Niemena w Warszawie

* województwo podkarpackie

Szymon Łanda, opiekun merytoryczny: Marzena Foryt, Szkoła Podstawowa w Haczowie

* województwo pomorskie

Karolina Gawrysiak, opiekun merytoryczny: Maria Mazurkiewicz, Szkoła Podstawowa nr 37 im. Obrońców Kępy Oksywskiej w Gdyni

* województwo śląskie

Maria Ziarkowska, opiekun merytoryczny: Ewa Soboniak, Zespół Szkolno-Przedszkolny w Mykanowie

Województwo zachodniopomorskie

Sara Witkowska, opiekun merytoryczny: Sebastian Szymański, Szkoła Podstawowa nr 1 im. Tadeusza Kościuszki w Nowogardzie

Gala finałowa oraz wręczenie nagród odbędzie się 6 czerwca w Szczecinie. Koordynatorem tegorocznej edycji jest Archiwum Państwowe w Szczecinie.

Więcej informacji na www.archiwarodzinne.gov.pl.

***

Archiwa Państwowe to instytucje, które zajmują się gromadzeniem, przechowywaniem, konserwowaniem oraz udostępnianiem dokumentów i akt publicznych, mających znaczenie dla historii kraju i jego obywateli. Działają na podstawie przepisów prawa, w tym ustawy o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach, i są częścią systemu administracji publicznej. Archiwa państwowe pełnią istotną rolę w ochronie dziedzictwa narodowego, umożliwiając badania naukowe, ale także zapewniając dostęp do dokumentów w celach administracyjnych, prawnych, naukowych czy genealogicznych. Archiwa Państwowe składają się 3 archiwów o charakterze centralnym z siedzibą w Warszawie: Archiwum Głównego Akt Dawnych – przechowującego najważniejsze dokumenty państwa polskiego od średniowiecza do zakończenia I wojny światowej, Archiwum Akt Nowych – przechowującego wytworzone po 1918 r. akta władz centralnych, instytucji i stowarzyszeń o charakterze ogólnopolskim, Narodowego Archiwum Cyfrowego – przechowującego dokumentację fotograficzną, dźwiękową oraz filmową powstałą od początków XX w., 29 archiwów o charakterze regionalnym wraz z oddziałami zamiejscowymi – przechowujących źródła historyczne do dziejów regionu. W Archiwach Państwowych przechowywane są najważniejsze źródła do historii państwa polskiego m.in. dokument Zbiluta z 1153 r. (najstarszy akt prawny sporządzony w Polsce), dokumenty królów i książąt, dokumenty lokacyjne miast np. Krakowa z 1257 r., oryginały Unii Lubelskiej z 1569 r. oraz Konstytucji 3 Maja z 1791 r., dokumenty ważnych osobistości historycznych m.in. Ignacego Jana Paderewskiego, Józefa Piłsudskiego, Romana Dmowskiego, Ignacego Daszyńskiego, dokumenty Biura Odbudowy Stolicy dotyczące prac budowlanych prowadzonych w Warszawie po II wojnie światowej, a także setki tysięcy fotografii z Polski i świata m.in. pochodzących ze zbiorów „Ilustrowanego Kuriera Codziennego” oraz Wojskowej Agencji Fotograficznej.